Skutki zwiększonego napromieniowania ze źródeł medycznych

Analiza skutków wybuchów bomb atomowych, doprowadziła do sformułowania przez Międzynarodową Komisję Ochrony Radiologicznej tzw. liniowej hipotezy dawka-skutek. Według niej każda, nawet najmniejsza dawka promieniowania jonizującego jest dla człowieka szkodliwa. Przyjęcie tej hipotezy miało w dużym stopniu podłoże polityczne, miało bowiem skłonić mocarstwa atomowe do zaprzestania wyścigu zbrojeń.

Aktualnie nadal hipoteza “liniowego, bezprogowego wzrostu ryzyka” jest milcząco akceptowana, ale wiele obserwacji wskazuje, że małe dawki promieniowania nie dość, że są nieszkodliwe, to nawet mogą być korzystne dla żywego organizmu. Badania epidemiologiczne mieszkańców części świata o najwyższym naturalnym promieniowaniu otoczenia wykazały, że stan zdrowia żyjących tam ludzi jest bardzo dobry, a według niektórych opracowań nawet lepszy niż tych, którzy mieszkają na terenach o niskim tle promieniowania.

Nie zmienia to faktu, że należy maksymalnie ograniczać narażenie dzieci na promieniowanie jonizujące, pamiętając że są narządy szczególnie wrażliwe na szkodliwe skutki promieniowania (np. gonady). Do wysoce wrażliwych na promieniowanie jonizujące należą także płuca. Stosunkowo najmniej wrażliwa jest skóra i układ kostny. Ostrożność w stosunku do dzieci wynika z faktu, że tkanki rozwijające się, w których zachodzą liczne podziały komórkowe są bardziej podatne na uszkodzenie niż tkanki osób dorosłych. Ponadto dłuższa przewidywana długość życia sprawia, że u dzieci łatwiej mogą ujawnić się powikłania w postaci nowotworów o bardzo długim okresie karcynogenezy.

Należy jednak stanowczo podkreślić, że na dzień dzisiejszy nie ma żadnych dowodów łączących w związek przyczynowo-skutkowy zwiększoną liczbę badań radiologicznych (w tym TK) oraz ewentualny wzrost ryzyka nowotworów u dzieci. Ponadto prawidłowo technicznie wykonane badanie TK u dziecka powoduje emisję dużo niższej dawki promieniowania niż analogiczne badanie u dorosłego.

Zalecenia praktyczne

1) Przede wszystkim należy przestrzegać prawidłowości wskazań do wykonywania badania TK. Nie może ono być badaniem rutynowym, ale nie należy też nadmiernie ograniczać wskazań do jego wykonania. Każde badanie TK mające uzasadnienie medyczne powinno być wykonane bez wahania, ponieważ zawsze swoimi korzyściami przewyższa ewentualne ryzyko związane z naświetlaniem.

2) Radiolog wykonujący badanie musi przestrzegać zasady doboru ustawień i metodyki badania według zasady określanej akronimem ALARA (dawka maksymalnie niska – as low as reasonably achievable).

3) Rodzice dziecka kierowanego do badania TK muszą mieć świadomość, że jest to badanie, którego integralną częścią jest promieniowanie jonizujące, ale jego dawka jest klasyfikowana w zakresie dawek niskich, których szkodliwości dotąd nie udowodniono.

4) Informując pacjenta należy zdecydowanie podkreślać, że żadne z badań naukowych nie udowodniło szkodliwości standardowych badań tomografii komputerowej dla zdrowia dzieci badanych tą metodą.

5) Jeżeli jest to medycznie uzasadnione należy wykorzystywać pełne spektrum badań diagnostycznych, w tym badań nie związanych z promieniowaniem jonizującym (np. USG lub MR), co podnosi poziom ochrony radiologicznej.