Już od momentu wynalezienia penicyliny w połowie XX wieku wiele mówi się o szkodliwym wpływie antybiotyków na organizm. Wskazania do stosowania antybiotyków są zmienne i zależą od miejsca zakażenia, patogenu chorobotwórczego jak i ogólnej kondycji, oraz stanu klinicznego pacjenta. Niestety, antybiotyki działają nie tylko na bakterie chorobotwórcze, ale również i na bakterie należące do naturalnej flory fizjologicznej, prowadząc do ich eliminacji, a często całkowitego wyjałowienia miejsc, w których fizjologicznie powinny być obecne.
Metaanaliza McFarlanda objęła 31 badań randomizowanych (ponad 3000 pacjentów). Okazało się, że probiotyki (głównie szczepy Saccharomyces boulardii, Lactobacillus rhamnosus GG oraz mieszanina probiotyków) znacząco redukują ryzyko biegunki po zastosowaniu antybiotyków (25 badań)oraz zapobiegają biegunce o etiologii Clostridium difficile (6 badań). Badania kliniczne analizujące skuteczność Lactobacillus rhamnosus GG potwierdziły, iż u chorych u których podczas antybiotykoterapii stosowano jednocześnie probiotyk, nudności i wymioty wystąpiły u 10%, a biegunka u 3,3% chorych, podczas gdy u pozostałych (nie zażywających probiotyku podczas kuracji antybiotykiem) nudności i wymioty dotyczyły 37%, a biegunka aż 27%.
Wyniki meta-analiz jednoznacznie dowodzą więc, iż stosowanie probiotyków o udowodnionym działaniu zmniejsza ryzyko wystąpienia biegunki po-antybiotykowej średnio o 60%. Jest to szczególnie ważne w grupie pacjentów małoletnich, u których odwodnienie i zaburzenia elektrolitowo - jonowe w przebiegu biegunki mogą być szczególnie groźne i nieść konieczność hospitalizacji. Szczepami probiotycznymi o udokumentowanej skuteczności są: Lactobacillus rhamnosus GG, Saccharomyces boulardii, Bifidobacterium lactis Bb12, Streptococcus thermophilus oraz Lactobacillus rhamnosus.
Można by zadać pytanie, czy zamiast preparatów probiotycznych w kapsułkach, kroplach lub saszetkach nie lepiej podawać profilaktycznie podczas antybiotykoterapii jogurt? Jogurt powstaje w wyniku procesu fermentacji mleka przez L.bulgaricus i Streptococcus thermophilus. Dodawane są do niego obecnie i inne bakterie kwasu mlekowego. Obecnie brakuje wyników wiarygodnych badań z randomizacją oceniających skuteczność jogurtu w profilaktyce biegunki po-antybiotykowej. W badaniach przeprowadzonych na dzieciach >1 rż. jak i dorosłych w grupie otrzymującej bio-jogurt w porównaniu z grupą otrzymującą zwykły jogurt lub bez żadnego profilaktycznego leczenia, stwierdzono wprawdzie rzadsze występowanie biegunki (odpowiednio: 6%, 11% 14%), lecz różnice te nie były istotne statystycznie.
fot. ojoimages
Wyniki przeprowadzonego przeglądu systematycznego i metaanalizy dowodzą skuteczności niektórych bakterii probiotycznych w zapobieganiu biegunce związanej z antybiotykoterapią i stanowią racjonalne przesłanki do podejmowania decyzji o ich stosowaniu. Probiotyki są bezpieczne, zalecane nawet dla kobiet w ciąży i noworodków. Nie stwierdzono dotychczas działań niepożądanych podczas ich stosowania.
W Polsce dostępne są preparaty z następującymi bakteriami probiotycznymi o udokumentowanym działaniu w zapobieganiu biegunce związanej ze stosowaniem antybiotyków:
1. Lactobacillus rhamonosus GG
2. Saccharomyces boulardii
3. Bifidobacterium lactis Bb12 i Streptococcus thermophilus
Należy również pamiętać, iż biegunka związana z antybiotykoterapią ma zazwyczaj przebieg samoograniczający się. Decyzja więc o stosowaniu probiotyków w trakcie antybiotykoterapii powinna być podejmowana indywidualnie dla każdego chorego.
