Lamblioza u dzieci

Zakażenie pierwotniakiem Lamblia intestinalis (lamblioza) jest w Polsce częstym problemem. Szacuje się, że w naszym kraju lamblioza może występować nawet u 20% dzieci, aczkolwiek tylko mała część z nich ma z tego powodu dolegliwości. Artykuł podsumowuje aktualny stan wiedzy na temat czynników sprzyjających zakażeniu, objawów oraz zasad rozpoznawania i leczenia lambliozy.
PRZYCZYNY, EPIDEMIOLOGIA
Lamblioza jest pasożytniczą chorobą zakaźną, szczególnie częstą wśród dzieci w Polsce i w innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Przyczyną choroby jest zakażenie pierwotniakiem zaliczanym do wiciowców, nazwanym Lamblia intestinalis (inne nazwy: Giardia lamblia, Giardia intestinalis).
Częstość występowania zakażenia Lamblia intestinalis jest różna w zależności od badanej populacji. Ocenia się, że średnio (licząc razem dzieci i dorosłych) w Polsce zakażonych jest około 3% populacji. Odsetek ten jest jednak dużo większy u dzieci, gdzie osiąga około 20%. Szczególnie narażone na zakażenie są dzieci przebywające przez dużą część dnia w większych zbiorowiskach (domy dziecka, żłobki, przedszkola, rodziny wielodzietne). Małe dzieci zwykle nie przestrzegają podstawowych zasad higieny. Z tego powodu, w spędzających ze sobą dużo czasu większych grupach dzieci, lamblioza szerzy się bardzo łatwo drogą kontaktową lub pokarmową. Potwierdzają to badania epidemiologiczne, które wykazują, że np. w żłobkach lub w domach dziecka odsetek dzieci, u których stwierdza się lamblie, może dochodzić do 70%. Okresem największej podatności na zakażenie jest wiek 4-5 lat.
CYKL ROZWOJOWY, SPOSOBY ZAKAŻENIA
Lamblia występuje u człowieka w dwóch postaciach: jako trofozoit (wielkości 10-20 mikronów, czyli 0,01-0,02 mm), "aktywna" postacią pasożyta, żyjąca w jelicie cienkim i drogach żółciowych oraz jako cysta (wielkości 8-12 mikronów, czyli 0,008-0,012 mm) - wydalana z kałem postać przetrwalnikowa, będąca jednocześnie postacią "zakaźną" dla innych ludzi. Trofozoity okresowo przekształcają się w cysty, które są następnie w dużej ilości wydalane z kałem. Jeżeli cysty dostaną się do przewodu pokarmowego zdrowego człowieka, przekształcają się ponownie w trofozoity i cykl rozwojowy pasożyta rozpoczyna się od nowa. Zakażenie Lamblia intestinalis może utrzymywać się przez wiele lat, tworząc zwykle stan dynamicznej równowagi pomiędzy zjadliwością pasożyta, a stanem odporności żywiciela. Możliwe jest też krótkotrwałe przechorowanie i samoistne pozbycie się lamblii.
Cysty lamblii są bardzo oporne na warunki środowiska. Potrafią przetrwać w wilgotnej ziemi przez 4-5 miesięcy. Nie zabija ich nawet chlorowanie wody. Zakażenie następnych ludzi przez cysty, wydalane z kałem przez chorych lub nosicieli, jest zasadniczo możliwe na trzy sposoby:
- W środowiskach nie przestrzegających higieny osobistej (brak nawyku mycia rąk po wyjściu z ubikacji, używanie tego samego ręcznika przez wiele osób, niedokładne mycie naczyń i sztućców, wkładanie do ust wspólnych zabawek itp.) dochodzi do bezpośredniego zakażenia cystami na drodze kontaktowej lub pokarmowej ("choroba brudnych rąk").
- Możliwe jest przenoszenie cyst lamblii przez muchy - zakażenie następuje wówczas na skutek spożycia niedokładnie umytych owoców i innych pokarmów, na których siadały wcześniej muchy. Dotyczy to zwłaszcza terenów na których występują szamba lub obyczaj nawożenia pól nawozem naturalnym.
- Epidemie lambliozy mogą być spowodowane skażeniem wody wodociągowej, lub wody w studniach. Dzieje się tak gdy do wód gruntowych przenikają zanieczyszczenia zawierające cysty lamblii, mające jak wiadomo zdolność długotrwałego przetrwania w glebie i wodzie.
fot. panthermedia
Lamblie występują również w przewodzie pokarmowym psów, kotów i bobrów. Udowodniono, że cysty lamblii, wydalane z kałem przez dziko żyjące bobry, mogą powodować epidemie lambliozy na skutek zakażenia wody w rzekach wykorzystywanych później przez miejskie wodociągi. Natomiast gatunki lamblii spotykane u kotów i psów są prawdopodobnie nieszkodliwe dla człowieka, aczkolwiek to zagadnienie nie jest do końca wyjaśnione.
Piśmiennictwo
Źródło tekstu:
- M.Łukasik "Lamblioza u dzieci" [w:] "Pediatria" pod redakcją Ireny Norskiej-Borówki, tom V, s. 109-124, Wydawnictwo Śląskiej AM, Katowice 1998.
Januszkiewicz J. "Zarys kliniki chorób zakaźnych" s. 211-213, PZWL, Warszawa, 1994.