MECHANIZM ZAPARĆ NAWYKOWYCH

Za najczęstszą przyczynę zaparć stolca uważa się mechanizm czynnościowej retencji kału. U podłoża leży powtarzające się zjawisko unikania defekacji, najczęściej ze strachu przed bólem związanym z przechodzeniem zbitych mas kałowych o dużej objętości przez kanał odbytu (u najmłodszych dzieci). Przyczyn tego zjawiska w grupie dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, upatruje się również w niepełnych wypróżnieniach w wyniku pośpiechu podczas korzystania z toalety lub niechęci do korzystania z niej poza domem.

Podczas regularnego tłumienia odruchu defekacji, przy próbie parcia dochodzi do skurczu jednego z mięśni dna miednicy oraz paradoksalnego skurczu zwieracza odbytu, czyli mechanizmu odwrotnego niż w przypadku prawidłowej defekacji. Zjawisko to, zwane zespołem dyssynergii dna miednicy mniejszej (zespół spastycznego dna miednicy, defekacja z paradoksalnym skurczem zwieracza zewnętrznego odbytu, anismus) uważa się za podstawowe czynnościowe zaburzenie defekacji, doprowadzające do nawykowych zaparć stolca.

Wtórnie dochodzi do zalegania kału w odbytnicy i następowo w jelicie grubym z zagęszczeniem stolca, gdyż w tym miejscu następuje intensywne wchałnianie wody. Stolec staje się zbity, twardy, ma dużą objętość. Przy zmniejszonej liczbie wypróżnień prowadzi to do znacznego osłabienia czucia w odbytnicy.

Niezależnie od postępującego zjawiska zalegania mas kałowych, w obrębie jelita grubego nadal utrzymuje się prawidłowa czynność motoryczna, która powoduje przepuszczanie płynnych mas kałowych wokół zbitej masy stolca wypełniającej światło jelita i oddawanie niewielkiej ilości płynnego stolca niezależnie od woli pacjenta. Objaw ten bywa mylnie uważany za biegunkę i jest odpowiedzialny za często towarzyszące zaparciom nawykowym - brudzenie bielizny, które może występować okresowo lub być zjawiskiem stałym.