Zakażenie Streptococcus pneumoniae (tzw. pneumokok) może przybierać postać poważnych zakażeń inwazyjnych. Artykuł omawia epidemiologię, patogenezę i obraz kliniczny tego typu schorzeń u dzieci.
Epidemiologia zakażeń pneumokokowych
Epidemiologia zakażeń pneumokokowych jest często trudna do określenia, ponieważ w naszym kraju nadal wiele przypadków zakażeń inwazyjnych nie pociąga za sobą prawidłowej diagnostyki mikrobiologicznej z centralną rejestracją przypadków. Na podstawie analiz prowadzonych w USA i krajach Europy Zachodniej mozna szacować, że inwazyjne zakażenia pneumokokowe występują z łączną częstością średnio na ok. 15 przypadków na 100.000 pacjentów, ale u dzieci poniżej 24 miesiąca życia częstość zachorowań jest najwyższa i sięga nawet 166 na 100.000 dzieci.
Należy podkreślić, że w krajach, które wprowadziły masowe szczepienia niemowląt i małych dzieci nowoczesną szczepionką koniugowaną, siedmiowalentną, zaobserwowano szybki, znamienny spadek częstości inwazyjnych zakażeń pneumokokowych.
Obraz kliniczny najczęstszych zakażeń pneumokokowych
1) Zapalenie płuc
Streptococcus pneumoniae jest odpowiedzialny aż za 80% wszystkich bakteryjnych zapaleń płuc u dzieci! Jest najczęstszą przyczyną zapaleń płuc u dzieci poniżej 5 roku życia. Powyżej 5 roku życia większego znaczenia nabierają bakterie atypowe (Mycoplasma, Chlamydia). Zakażenie pneumokokowe występuje często jako nadkażenie po zakażeniach pierwotnie wirusowych.
Początek choroby jest zwykle nagły, z wysoką gorączką, uporczywym kaszlem i dusznością oraz dużymi zmianami radiologicznymi na zdjęciu rtg klatki piersiowej. Przebieg może być ciężki, aż u 25% współistnieje zapalenie opłucnej z wysiękiem opłucnowym. Nieco częściej chorują chłopcy (stosunek płci - 3:2). Relatywnie często występuje towarzysząca zapaleniu płuc bakteriemia Streptococcus pneumoniae, którą stwierdza się u 20-25% dzieci z pneumokokowym zapaleniem płuc.
2) Zapalenie ucha środkowego i zatok
Szacuje się, że do ukończenia wieku 3 lat około 30% dzieci przechodzi co najmniej 1 incydent ostrego zapalenia ucha środkowego. Pneumokok jest jedną z trzech najczęstszych przyczyn ostrych zapaleń ucha środkowego i odpowiada za około 40% przypadków. Pneumokokowe zapalenia ucha mogą prowadzić do powikłań związanych z dużą zjadliwością i antybiotykoopornością bakterii. Typowymi powikłaniami zapaleń ucha są przewlekłe zapalenia kości otaczających ucho środkowe (np. zapalenie wyrostka sutkowatego), lub przejście zakażenia na struktury wewnątrzczaszkowe, w tym zakrzepica zatoki jamistej. W przeciwieństwie do zapalenia ucha środkowego, zapalenie zatok obocznych nosa dotyczy z reguły dzieci w wieku powyżej 2 lat.
Objawami zapalenia ucha u małych dzieci jest drażliwość, niechęć do jedzenia, wymioty, ból ucha, gorączka i towarzyszące często objawy infekcji górnych dróg oddechowych. Podstawą rozpoznania jest wziernikowanie ucha (otoskopia).
