Podstawy mikrobiologii Streptococcus pneumoniae

 

Streptococcus pneumoniae (zwany popularnie pneumokokiem) jest dwoinką Gram-dodatnią, zaliczaną do ziarniaków. Istnieje wiele szczepów pneumokoków, z których najbardziej zjadliwe są tzw. szczepy otoczkowe. Opisano łącznie ponad 80 serotypów pneumokoka, z których silnie chorobotwórczych jest co najmniej 9. Najczęściej zachorowania powodują serotypy 4, 6B, 9V, 14, 18C, 19F i 23F. Serotypy te są jednocześnie serotypami najczęściej wykazującymi antybiotykooporność. Przechorowanie zakażenia daje odporność tylko przeciwko konkretnemu typowi pneumokoka, tak więc możliwe jest ponowne ciężkie zakażenie innym typem serologicznym.

U wielu dzieci stwierdza się obecność Streptococcus pneumoniae w jamie nosowo-gardłowej pomimo braku objawów chorobowych (bezobjawowe nosicielstwo). W sprzyjających okolicznościach bakteria ta wykazuje jednak dużą zdolność przełamywania naturalnych barier odpornościowych człowieka, w tym zdolność przenikania przez nabłonki do krwi oraz odporność na fagocytozę. Powoduje to potencjalną zdolność do wywoływania ciężkich, uogólnionych zakażeń, szerzących się drogą krwi.

 

Czynnikami ryzyka predysponującymi do zachorowania na inwazyjne zakażenie pneumokokowe są:
- wiek poniżej 24 miesięcy
- niedobory odporności humoralnej (np. HIV, agammaglobulinemia, niedobory dopełniacza)
- brak śledziony (stan po splenektomii)
- zaburzona czynność śledziony (np. w anemii sierpowatokrwinkowej)
- zespół nerczycowy i przewlekła niewydolność nerek
- przewlekła choroba płuc (np. Mukowiscydoza)
- choroby nowotworowe
- stan po przeszczepie narządu
- złe warunki socjo-ekonomiczne
- narażenie na bierne palenie tytoniu

 

Postaci kliniczne inwazyjnych zakażeń pneumokokowych

 

Przełamanie barier odpornościowych organizmu może spowodować powstanie następujących inwazyjnych zakażeń pneumokokowych:

- ostre i przewlekłe zapalenia ucha środkowego i zatok obocznych nosa
- zapalenia płuc
- zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
- bakteriemia i posocznica
- zapalenie kości i szpiku kostnego
- zapalenie stawów
- zapalenie osierdzia
- zapalenie otrzewnej