Żelazo w pokarmie kobiecym i w mlekach modyfikowanych

Zawartość żelaza w pokarmie kobiecym wynosi ok. 0,3-0,5 mg/l.² Podobna jest jego zawartość w mleku krowim, ale wchłanianie żelaza z pokarmu kobiecego jest ok. 5 razy lepsze niż z mleka krowiego (50% vs. 10%).¹⁰ Zawartość żelaza w mieszankach mlecznych waha się od 1 mg/l (w mlekach niewzbogacanych w żelazo) do 15 mg/l (w niektórych preparatach wzbogacanych w żelazo).¹¹ Jak wynika z tabeli 1, w której przedstawiono zalecenia dotyczące zawartości żelaza w mlekach modyfikowanych, w tym najbardziej aktualne wytyczne europejskie opracowane przez Scientific Committee on Food, ¹¹ nie ma zgodności odnośnie optymalnego stężenia żelaza w mieszankach dla niemowląt.

Tabela 1

Zalecane stężenia żelaza w mlekach modyfikowanych
Rok	Zalecenia	Min (mg/l)	Max (mg/l)
1977	ESPGHAN	7	-
1981	Codex Alimentarius	1 mg / 100kcal	-
1991	Dyrektywa Unii Europejskiej	3	11
1998	Life Science Research Office	1,3	11
1999	American academy of Pediatrics	4	12
2003	Scientific Committee on Food
	Mleko modyfikowane początkowe	0,3 mg / 100kcal	1,3 mg / 100kcal
	Mleko modyfikowane następne	0,6 mg / 100kcal	1,7 mg / 100kcal
	Preparaty sojowe początkowe	0,45 mg / 100kcal	1,9 mg / 100kcal
	Preparaty sojowe następne	0,9 mg / 100kcal	2

Źródła żelaza

W tabeli 2 przedstawiono zawartość żelaza w niektórych produktach spożywczych.³ Dobrym źródłem żelaza jest wątroba wieprzowa, cielęca, żółtko jaja kurzego, mięso, a w mniejszym stopniu zielone i żółte warzywa, owoce. Przyswajalność żelaza z produktów spożywczych jest zróżnicowana i waha się od < 1 % do >25%. Żelazo hemowe, występujące w mięsie, drobiu oraz w rybach, jest wchłaniane w 20-25%. Dostępność żelaza niehemowego, obecnego w produktach roślinnych oraz produktach wzbogacanych w żelazo, jest gorsza i wynosi ok. 5-10%.¹² Przyswajalność żelaza zwiększa się w obecności produktów bogatych w witaminę C. Związki wiążące żelazo, takie jak fityniany obecne w produktach zbożowych i sojowych, upośledzają jego wchłanianie z przewodu pokarmowego.

Tabela 2

Zawartość żelaza w pokarmie kobiecym oraz niektórych produktach spożywczych
Produkt		Żelazo (mg)
Pokarm kobiecy	100ml	0,4
Wątroba wieprzowa	100 g	17
Wątroba cielęca	100 g	10
Mięso wołowe	100 g	2,5-3,5
Jabłka	100 g	0,3
Ziemniaki	100 g	1
Szpinak	100 g	3,9
Żółtko jaja kurzego	Sztuka	0,95

Niedobór żelaza

Niedobór żelaza w okresie dziecięcym najczęściej występuje u niemowląt w czasie szybkiego wzrastania (6-24 miesiąc życia) i wynika ze stopniowego wyczerpywania się zapasów żelaza zgromadzonych przez dziecko w okresie życia płodowego oraz ograniczonej podaży tego pierwiastka w diecie niemowlęcia. Ryzyko wystąpienia niedoboru żelaza zależy od sposobu żywienia. Szacuje się, że w przypadku niemowląt żywionych wyłącznie piersią ryzyko niedoboru żelaza w 9-12 m.ż. wynosi ok. 20%, u niemowląt spożywających mleka modyfikowane wzbogacane w żelazo - ok. 8%. Największe zagrożenie, wynoszące ok. 30-40%, stwierdza się u niemowląt żywionych mlekami niewzbogacanymi w żelazo lub niemodyfikowanym mlekiem krowim.³ Na wystąpienie niedoboru żelaza narażone są również niemowlęta urodzone przedwcześnie oraz dzieci matek chorych na cukrzycę. Nasilenie niedoboru żelaza może się wahać od niedoboru nie powodującego zaburzeń fizjologicznych do niedokrwistości z niedoboru żelaza upośledzającej czynność wielu układów i narządów.¹