Drugi z cyklu artykułów dla lekarzy poświęconych grypie omawia aktualne zasady szczepień w grupach ryzyka oraz u dzieci zdrowych.
Najpoważniejszym z potencjalnych powikłań jest anafilaksja, jednak jest to powikłanie niezwykle rzadkie. Występuje incydentalnie (kazuistycznie) u osób z ciężką nadwrażliwością IgE-zależną na białka jaja kurzego - możliwe są ślady tych białek w szczepionce. Nie ma jednak przeciwwskazań do rutynowych szczepień u dzieci z alergią na białka jaja kurzego, za wyjątkiem pacjentów z udokumentowanymi w wywiadzie ciężkimi anafilaksjami po spożyciu jajka oraz oczywiście za wyjątkiem chorych z udokumentowaną nadwrażliwością na poprzednie dawki szczepionki.
W piśmiennictwie można spotkać informacje o zwiększonym ryzyku występowania zespołu Guillaine-Barre u dzieci i dorosłych szczepionych przeciwko grypie. Była to prawda w odniesieniu do szczepionek starszej generacji stosowanych na przełomie lat 70-tych i 80-tych. Aktualne dane z rejestru powikłań poszczepiennych nie potwierdzają związku szczepienia z zespołem Guillaine-Barre.
Szczepionka a zakażenia szczepami odmiennymi od szczepionkowego
Jednym z problemów w skutecznej walce z grypą na świecie jest wybitna zdolność wirusa do mutacji i zmiany składu białkowego wirionu. Możliwe jest więc, że epidemię w nadchodzącym sezonie spowoduje szczep różniący się od szczepów zawartych w szczepionce rekomendowanej na dany sezon.
Ryzko takie jest nieuniknione i można powiedzieć - wpisane w koszty szczepień przeciwko grypie. Dobrą wiadomością jest fakt, że jak wykazały badania kliniczne istnieje częściowa odporność krzyżowa spowodowana podobieństwem antygenów i osoby zaszczepione wykazują pewnego stopnia immunizację przeciwko szczepom zmutowanym. Przykładowo w sezonie 2003-2004, pomimo, że doszło do znaczącej mutacji szczepu dzikiego w porównaniu ze szczepionkowym, około 60% populacji zaszczepionej wykazywało odporność na zakażenie. Podobne odsetki wykazywano w innych badaniach odporności na szczepy zmutowane. Należy więc stwierdzić, że pomimo braku gwarancji pełnej skuteczności, szczepionka daje znaczący efekt ochronny nawet w przypadku znacznego dryftu antygenowego dzikiego wirusa grypy.
Leki przeciwwirusowe i inne aspekty profilaktyki grypy
Leki przeciwwirusowe zostaną omówione w odrębnym opracowaniu. Z innych uwag należy podkreślić duże znaczenie szczepień dzieci w zapobieganiu ciężkim powikłaniom grypy u osób starszych. Często opisuje się bowiem zachorowania rodzinne, gdzie jako pierwsze chorują dzieci, mające kontakt z licznymi rówieśnikami, ale potem najpoważniejsze powikłania występują u osób starszych, należących do domowników lub najbliższej rodziny. Uzyskanie wysokiej wyszczepialności wśród dzieci może przerwać ten łańcuch epidemiologiczny i ochronić seniorów przed ciężkimi powikłaniami grypy, a nawet przedwczesnym zgonem.
Równie ważne jest regularne szczepienie personelu medycznego, który w przypadku epidemii jest najbardziej narażony na zachorowanie.